81. विकासाच्या वाटेवरील भारत!

By
आज आंबेडकरांची जयंती. आंबेडकरांच्या कुठल्या कार्यावर हा लेख सादर करावा, याविषयी गेल्या तासाभरापासून डोक्यात विविध विचार आलेत. अन् अचानक प्रश्न पडला "डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आज असते तर..?" या प्रश्नाच्या आधारेच आजचा लेख प्रकाशित करीत आहे.

आज आंबेडकर असते तर, त्यांचा पहिला विरोध इथल्या जाती-धर्मांवर आधारलेल्या आणि फाटा-फुटीच्या राजकारणाला तसेच धर्मनिरपेक्षतेचे तत्व, संवैधानिक निती-मूल्ये धुळीस मिळविणाऱ्या राज्यकर्त्यांना असता.

दुसरा विरोध सामाजिक आणि आर्थिक विषमतेला असता. 
आजही देशात विविध आधारावर असमानतेची/भेदभावाची अनेक उदाहरणे समोर येतात. आर्थिक विषमतेने कमालीची उंची गाठलेली दिसते. आंबेडकरांनी याचे चिकित्सक विश्लेषण करून यावरील सखोल उपाय-योजना नमूद केल्या असत्या.

तिसरा विरोध त्यांचीच जयंती साजरी करणाऱ्यांना असता. आंबेडकर म्हणाले असते, बहुजनांनो, तरुणांनो! जेवढी ऊर्जा तुम्ही महापुरुषांच्या जयंतीमध्ये नाचण्यासाठी खर्च करीत आहात, तीच ऊर्जा तुम्ही वाचण्यासाठी उपयोगात आणायला हवी. सण-समारंभात, जयंत्यात लाखो रुपयांची उधळण केल्यापेक्षा ग्रंथालये उघडुन त्यात लाखो रुपयांची पुस्तके घाला. ज्यामुळे गरजू विद्यार्थ्यांना त्याचा लाभ मिळेल. गोर-गरीबांची लेकरं शिकतील. पुढे हीच शिकलेली मंडळी दिल्लीच्या तख्तावर आपले अस्तित्व निर्माण करतील. अन् देशाचा विकास साध्य करतील.

मात्र वास्तवातील परिस्थिती अगदी विपरीत. जाती-धर्मांपासून राजकारण सुटेना, राजकीय, सामाजिक आणि आर्थिक विषमता कमी होईना. अन् तरुणांना आंबेडकर कळेना. असो...
तुम्हीही आंबेडकरांचा शोध घेत असाल तर, मला आंबेडकर पुस्तकात भेटले, तुम्हालाही आंबेडकर पुस्तकातच भेटेल..!

~ सचिन विलास बोर्डे

19/2

14th April 2024 | Ambedkar Jayanti | Bhim Jayanti | Dr. Babasaheb Ambedkar | Polity, Society, Economy | Democracy | Constitution


Master's In PSIR | Columnist

Comments

Post a Comment

Popular Posts

141. विकासाच्या वाटेवरील भारत!

By
अलीकडील काही काळात देशाच्या विविध ठिकाणी घडलेल्या " घरगुती हिंसाचाराच्या (Domestic Violence) " घटनांच्या पार्श्वभूमीवर सदरील लेख प्रकाशित करीत आहे. ' स्त्रीयांना शारीरिक, मानसिक, भावनिक, लैंगिक, आर्थिक  पातळीवर होणारा छळ म्हणजेच घरगुती किंवा कौटुंबिक हिंसाचार म्हणता येईल. ' मुख्यत्वे पती अथवा कुटुंबीय या छळास जबाबदार असतात. हे अनेक घटनांवरून सिद्ध होते. या हिंसाचाराला तीन मुख्य प्रकारांत वर्गीकृत करता येईल. 1. शारीरिक हिंसाचार (Physical Spousal Violence)- यामध्ये स्त्रीला मारहाण करणे, जखमी करणे, शारीरिक इजा पोहोचविणे इत्यादी स्वरूपातील शारीरिक हिंसेचा समावेश होतो. 2. लैंगिक हिंसाचार (Sexual Spousal Violence)- स्त्रीच्या संमतीशिवाय लैंगिक संबंध ठेवणे, जबरदस्तीने लैंगिक अत्याचार (बलात्कार) करणे इत्यादी बाबींचा समावेश यात करता येईल. 3. भावनिक हिंसाचार (Emotional Spousal Violence)- स्त्रीला शिवीगाळ-अपमानित करणे, अपमानास्पद वागणूक देणे, हानी पोहोचवण्याची धमकी देणे इत्यादींचा समावेश यामध्ये होतो. देशातील बहुतांश स्त्रिया वरील तीनही किंवा त्यापैकी कुठल्यातरी एका हिंसाचाराला ...
Read more

142. विकासाच्या वाटेवरील भारत!

By
मागील लेख क्र. 33/2 मध्ये आपण घरगुती हिंसाचाराच्या समस्येचा थोडक्यात आढावा घेतला. आजच्या लेखातून घरगुती हिंसाचारासंबंधीच्या केंद्राद्वारे प्रकाशित होणाऱ्या अहवालाचे विश्लेषण जाणून घेऊया... भारत सरकारच्या आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाद्वारे " राष्ट्रीय कौटुंबिक आरोग्य सर्वेक्षण (The National Family Health Survey-NFHS) " हा अहवाल प्रकाशित केला जातो. 2019-21 या वर्षाच्या ' NFHS-5 ' या अहवालानुसार,  भारतातील 18 ते 49 वयोगटातील 29% महिला वयाच्या 15 वर्षांपासूनच ' शारीरिक हिंसाचाराला ' बळी पडलेल्या दिसतात. यातील 3% महिला गरोदर असताना शारीरिक हिंसाचाराला बळी पडलेल्या आहेत. वयानुसार शारीरिक हिंसाचारात वाढ दिसून येते. 18 ते 19 वयोगटातील महिलांमध्ये हे प्रमाण 16% आहे. तसेच 40 ते 49 वयोगटातील महिलांमध्ये हेच प्रमाण 32% असल्याचे दिसते. अविवाहित स्त्रियांच्या तुलनेत ' विवाहित स्त्रियांमध्ये ' शारीरिक हिंसाचाराचे प्रमाण अधिक आहे. ग्रामीण भागात शारीरिक हिंसाचाराचे प्रमाण 31% आहे आणि शहरी भागात हे प्रमाण 24 टक्के असल्याचे अहवाल नमूद करतो. 18 ते 19 वयोगटातील 6% म...
Read more

140. विकासाच्या वाटेवरील भारत!

By
कायदेमंडळ, कार्यकारीमंडळ आणि न्यायमंडळ हे लोकशाहीचे तीन प्रमुख स्तंभ. त्यात चौथ्या स्तंभाचा समावेश अलीकडच्या काही काळापासून केला जातोय. हा चौथा स्तंभ म्हणजेच " मुक्त अन् स्वतंत्र माध्यमे(Media) ." माध्यमांना ' Print Media ' आणि ' Electronic किंवा Broadcasting Media ' या दोन प्रकारांत वर्गीकृत करता येतं. प्रिंट मिडियात वृत्तपत्रे, साप्ताहिके, मासिके इत्यादींचा समावेश होतो. तसेच इलेक्ट्रॉनिक मिडियात रेडिओ, टेलिव्हिजन वर प्रसारित होणाऱ्या वृत्तवाहिन्या, आणि प्रसारणाच्या इतर माध्यमांचा समावेश होतो. लोकशाहीच्या तीनही स्तंभावर देखरेख ठेवणं, या तिन्ही स्तंभाचा कार्यकारभार सामान्यांपर्यंत पोहोचवणं, शासन आणि शासितांमध्ये दुवा साधणं, महत्वाच्या सामाजिक मुद्द्यांची चर्चा घडवून आणणं, शासनाच्या जबाबदाऱ्या/उत्तरदायित्व याकडे लक्ष पुरवणं इत्यादी लोकशाहीच्या रुजवणीसाठी आवश्यक असलेल्या जबाबदाऱ्या चौथ्या स्तंभाने पार पडायला हव्या. मात्र हल्ली ही माध्यमे आपल्या जबाबदाऱ्यांपासून भरकटलेली दिसताय. माध्यमांच्या मुक्ततेवर अन् स्वातंत्र्यावर प्रश्नचिन्ह उभे केले जाताय. 2025 च्या ...
Read more